Sarıyahşi ilçesinin kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemektedir. İbrahim Hakkı Konyalı, Abideleri ve Kitabeleri ile Şereflikoçhisar adlı eserinde Sarıyahşinin XIII. yy. ortaları ile XIV. yy. başlarında kurulduğunu söylemektedir.

Oymaklar önce şu an Kırşehir sınırları içindeki“Rumkuş” adlı mevkiden Sarıyahşi yaylasına yerleşmişlerdir. Sonrada bugünkü ilçenin bulunduğu yere yerleşerek burada Sarıyahşi köyünü kurmuşlardır.        

Sarıyahşi yedi örenin ortasına kurulmuştur. Taşlı Ören mevkiinde Grekçe yazılı bir mezar taşı bulunmuştur. Kurtuluş mahallesinde Selçuklu Caminin tamiri esnasında cami önünde mermerden yapılı bir aslan başı ve genelde kiliselerde kullanılan uzun mermerler mevcuttur. Ancak bunlar sökülüp götürülmüştür.          Sarıyahşi ‘nin nüfusu; 8.280’dir. Halkın geçim kaynağı büyük ölçüde tarıma, birazda hayvancılığa dayanmaktadır. Tarım ürünleri : Buğday, Arpa, Nohut, Şekerpancarı’ dır. Sebzeler  Domates, Biber, Salatalık, Patlıcan, Fasulye’dır. Hayvancılıkta ise küçük baş hayvan olarak koyun, birazda Hirfanlı Barajı gölü kıyılarında balık avcılığı yapılmaktadır.   

Önemli Telefonlar:

Kaymakamlık                       Tel: 311 21 51

Belediye Başkanlığı             Tel: 311 20 02

Jandarma Komutanlığı         Tel: 311 24 09

Cumhuriyet Savcılığı            Tel: 311 24 60

Emniyet Müdürlüğü             Tel: 311 25 99

Milli Eğitim Müdürlüğü          Tel: 311 21 00

Sarıyahşi Sağlık Ocağı          Tel: 311 20 85

Boğazköy Sağlık Ocağı         Tel: 314 32 09

Demircioba Sağlık Ocağı       Tel: 311 29 21

ORTAKÖY İLÇESİ:

Ortaköy ve çevresinde, şimdiye kadar tarih öncesi ve sonrası devirlere yönelik kapsamlı bir tarihi ve arkeolojik araştırma yapılmamıştır. Var olan belgeler de şuursuz ve cahil define arayıcıları vasıtasıyla yok edilmiştir.

       Aksaray ve çevre illerde yapılan (Acemhöyük, Alişar, Boğazköy) kazılarda elde edilen belgeler de buraların İlk Tunç Çağı’na uzanan tarihini ortaya çıkarmıştır. Ortaköy çevresindeki Kalehöyük, Koçhasan Höyüğü ve Muratlı höyük gibi birden fazla kültür katları bulunan yerleşim merkezlerinde yapılacak arkeolojik kazı ve araştırmalar Hitit’ler dönemi için yeni belgeler verebilecektir.

       Hititlerden sonra (M.Ö. VII. yy.)’da Frig’lerin hakim olduğu bölgede Ortaköy de yer almaktadır. Frig kültüründe görülen “ölü gömme” usullerinden, oyulmak suretiyle yapılan “Kaya mezarlar”’a, bölgelerin jeolojik yapısı itibariyle rastlanılmamaktadır. Buna karşın Frig soylularının gömüldüğü Tümülüslere sıkça tesadüf edilmektedir.

       M.Ö.V.yy.’da Pers İstilası ile birlikte Pers yönetimine giren yöreye, Makedonya Kralı Büyük İskender’in Asya seferi sırasında, Makedonyalılar hakim olmuşlardır. M.Ö. 323’de B.İskender’in ölümü üzerine, Pers soyundan Arırarat tarafından kurulan Kapadokya Krallığı bölgeye hakim olmuştur. Kapadokya Krallığı M.Ö. 17. yy.’da Roma İmparatorluğun’a katılmıştır.

Aksaray, Kapadokya Kralı Arkhelais tarafından kurulmuştur. Krala izafeten şehir Archelais adını almış, bir müddet Kapadokya Kral’lığına başşehir olmuştur. Bu dönemlerden  kalma küçüklü büyüklü yerleşim merkezlerine, tarım faaliyeti ve kaçak kazılarda mermerden tanrıçalar, madeni paralar İshaklı, Karapınar, Sarıkaraman, Namlıkışla köyleri arazilerinde sıkça rastlanılmaktadır.

       Hristiyanlığın ilk yıllarında, Kapadokya bölgesinde bu din hızla yayılmıştır. İdareciler hristiyanlığı yasaklamışlardır. Bilhassa İmparator Dıocletianus (284-305) döneminde bu yasak çok daha katılaştırılmıştır. Adeta bir katliama girişilmiştir. Hıristiyan halk bu vahşetten kurtulmak, daha serbest ibadet edebilmek için, yeraltı şehirleri kurmuşlardır. Kapadokya’da görülen bu galerialardan biri de Çatin Köyü ile Ozancık Köyü yakınlarındaki “ERSELE”’dir.

Roma İmparatorluğunun 395’de ikiye bölünmesiyle Kapadokya yöresinde Bizans hakimiyeti başlamıştır. Ortaköy ve çevresinde bu dönemden kalan madeni paralar, pişirilmiş toprak kaplar, içme suyu şebekeleri, harçlı mesken kalıntıları, mezarlar ve çeşitli maden işletmeleri vardır. Ozancık (Ersele), Sarıkaraman, Harmandalı, Gökkaya gibi köy ve kasabalarda bu eserlere sıkça rastlanmaktadır.

       Ortaköy ve çevresi 7. yy. başlarından itibaren önce Sasani, sonra sık sık Arap istilalarına uğramıştır. Bu istilalara karşı koymak ve korunmak maksadıyla güneydeki stratejik noktalar ve derbentler Bizanslılar tarafından özenle korunmuş, Ereğli (Heraklia), Niğde, Aksaray (Arkhelais) ve Ortaköy’e yakın mesafede geçitler tutulmuş ve yeni kaleler inşa edilmiştir. Ortaköy Ekecik dağları batısındaki “Küçük Sımandı Kalesi”’nin bu döneme ait olması muhtemeldir.

   1071 Malazgirt Zaferi ile Anadolu’ya giren Büyük Selçuklu devleti komutanlarından Melik Ahmet Danişmend Gazi, Aksaray ve çevresini fethederek buraları bir Türk yurdu haline getirdi. Konya’nın Anadolu Selçuklu başşehri olmasının (1116) ardından Anadolu Türk Birliği’ni sağlamaya çalışan II. Kılıçarslan, harabe halindeki Arkhelais kalıntıları üzerine Aksaray’ı kurdu. Azerbaycan’dan getirttiği Türkmen oymaklarının çevre köylere yerleşmeleri sağlandı. Göçebe alanlarda hayvancılıkla uğraştılar. Bunun neticesi çevredeki mera ve çayırlarda atlar yetiştirilmeye başlandı.

       Danişmend’ liler ve Anadolu Selçukluları döneminde, doğudan Anadolu’ya gelen Türkler, buralardaki Bizanslıları sürmüşlerdir. Türkmen aşiretleri, hem Bizanslardan kalan meskenlere hem de meralara yeni bir yerleşim merkezi kurdular. Bunlardan biri de “Eyüp” ili dir. Ortaköy bu köyün kalıntıları üzerine kurulmuştur.

       Anadolu Selçuklu Devleti’nin son yıllarında, devletin birliği için çalışan büyük Türk mutasavvıf’ı Yunus Emre’nin türbesi Ortaköy’ ün Sarıkaraman kasabası yakınlarındaki Ziyaret Tepesindedir.

         (1243) Karadağ bozgunu ile Moğollar’ın Anadolu’ya yerleşmeleri  sonucu Anadolu Selçuklu hükümdarlarının hiç bir fonksiyonları kalmamıştı. Bunun neticesinde meydana gelen devlet otoritesi boşluğu sebebiyle Ortaköy ve çevresi de  Selçuklu Eratna oğulları, Kadı Burhaneddin ve Karamanoğulları arasında el değiştirdi. 1470’de İhsak Paşa’nın Şereflikoçhisar ve Aksaray çevresini Osmanlı

hakimiyetine almasıyla birlikte, Ortaköy ve çevresi de Osmanlı yönetimine girdi. 1477’de Aksaray ve çevresinin nüfusu yazılmış, tahrir defterleri tutulmuş, emlak ve vakıfları belirlenmiştir.

Bu dönemde Aksaray, Karaman Eyaletine bağlı bir sancak merkezidir. Aksaray’a, Hasandağı, Bekir, Eyübeli, Sahra, Ova, Eyyup nahiyelerinin yanı sıra Ş.Koçhisar da nahiye olarak bağlanmıştır. Ortaköy halkı, Aksaray’lılar gibi II.Beyazıd dönemindeki Cem Sultan isyanında, Sultan Beyazıd tarafını tutmuşlardır. Kurtuluş Savaşı sırasında, vatanın kurtuluşu için her türlü  fedakarlıkta bulunmuşlardır. İlçe, Aksaray iline 55 km. uzaklıkta olup Doğusunda; Nevşehir İline bağlı Gülşehir, Batısında; Aksaray İline bağlı Ağaçören ilçesi, Güneyinde; Aksaray İli ve Kuzeyinde; Kırşehir İli ile çevrilidir. Nüfusu; 27.003’dür. Yüzölçümü 750 km² olup denizden yüksekliği; 1140 m.’ dir.

 Konaklama Tesisleri     Tel. No              

Arıkan Otel                     351 82 14

Fatih Otel                       351 23 03

Lokantalar

Ocakbaşı Lokantası          351 30 20

Eczaneler

Sevil Eczanesi                     351 20 04

Hayat Eczanesi               351 37 28

Kardeş Eczanesi              351 48 38

Serap Eczanesi               351 61 24

 Önemli Telefonlar

Kaymakamlık                   Tel: 351 87 40

Belediye Başkanlığı           Tel: 351 38 59

Jandarma Komutanlığı       Tel: 351 87 42

Cumhuriyet Savcılığı         Tel: 351 87 44

Sağlık Ocağı                   Tel: 351 80 45

Emniyet Amirliği               Tel: 351 81 76

 GÜZELYURT İLÇESİ

Günümüzde “Yüksek Kilise” olarak bilinen “ANALİPSİS TEPESİ” ve civarında çok miktarda işlenmiş obsidiyen (volkanik cam) dan işlenmiş taş baltaları ve seramik parçalara rastlanması, bölge de “Kalkolitik Çağı” İnsanının burada yaşadığını göstermektedir.         

M.Ö. 2000’den itibaren bölgede Hititler’in yaşadığını Güzelyurt içerisinde, Sivrihisar yolu üzerinde bulunan “Kulaklı Tepe”de iki kale kalıntısı ve “Analipsis Tepesi”’indeki kilisenin üzerinde oturduğu duvarlardan anlıyoruz. Yine Mamasun baraj gölü  çevresinde  Hitit yazıtları ve kabartmaları vardır.          

 Güzelyurt’un da içinde bulunduğu bölge M.Ö. VI. yy. da Pers İmparatorluğuna katılmıştır. Bu dönemde zaten var olan Feodal sistem daha da gelişmiş, köle satışı hızlanmış, bir yandan da bölgede Pers Ateşgedeleri görülmeye başlanmıştır. Persler, Kapadokya insanını kültürel ve dini açıdan öylesine etkilemiştir ki, Büyük İskender’ in bölgeyi işgalinde, İskendere boyun eğmeyerek Pers soylularından birini kral kabul ettiler. M.Ö. 332 yılında Kapadokya krallığını kurdular. Bu dönemde  halk siyasi olaylarda da daima Persleri desteklemişlerdir.          

Hititler’in çok tanrılı dinlerinden sonra, bu yıllarda ateşe tapmayı ve Tanrıya inanışı birleştiren “İpsistaryo dini” ortaya çıktı. Bu din, büyük toprak faaliyetleri arasında rağbet gördü .M.Ö. 17. yy. da bölge Roma İmparatorluğu topraklarına katıldı. Fakat  kral gücündeki dini liderlerin (rahipler) yönetimi M.S. 2. yy.’ a kadar azalarak da olsa devam etmiştir.         

 Bu sıralarda köle durumunda bulunan halk arasında St. Paul’un bölgeye getirdiği Hıristiyanlık hızla yayılmaya başladı. Hıristiyanlık ilk yıllarda büyük tepki gördü. İmparatorluk tarafından resmi din olarak kabul edilinceye kadar bu dine inananlar, öncelikle Güzelyurt ve çevresi, Ihlara Vadisi, Peristrema Vadisi, Soğanlı gibi yerlerde saklanmışlardır.          

 Zaman içinde Hıristiyanlık bu bölgede de Pagan dini ve Pers kökenli geleneklerden etkilenerek yeni bir anlayışa dönüştü. Zaten  tarihin başlangıcından beri çok değişik Kültür ve dinlerin geçişine sahne olan bölgede bu durum kaçınılmazdı.  

         Güzelyurt’lu Gregorius Teologos ve Kayserili Basilus, birlikte ortaya koydukları fikirlerle zaman içinde ortodoks mezhebinin kurucuları durumuna gelmişler, buna bağlı olarak da ilk manastır hayatı Güzelyurt’ta başlamıştır. İmparator Teodosius tarafından Güzelyurt’ta 385 yılında Gregorius Teologos adına bir de kilise yaptırılmıştır.

 Oğul Gregorius, 329 yılında “Arianzos” adı verilen çiftlikte doğmuştur.

 VIII. ve IX. yy. larda Müslüman Araplar  Bizans üzerine yaptıkları akınlar sırasında torosları, Kilikya geçidinden aşarak Melendiz ovasına iniyorlardı. Arap yol haritalarında Güzelyurt (Qualuari) Melendiz ovasında bir istasyon olarak gösterilir.         

Romanın din üzerindeki baskısı, İkonoklast akım’ın başlamasına sebep olmuştur. Bu dönemde Aziz Gregorios’un ortaya koymuş olduğu dini sistem o kadar kuvvetlidir ki, bölge bu hareketten yara almadan kurtulmuş ve İkonoklast akım’a karşı olan Hıristiyan din adamlarına sığınak olmuştur.          XII. yy. da Anadolu’ya hakim olan Selçuklular, toprağı işlemeyiiyi bilen Rumlar’ın göçünü önlemek için bazı imtiyazlar tanıdılar. Böylece Hıristiyan ve Müslüman halk bir arada yaşamaya başladılar. Belisırma’da bulunan St. Georges (Kırk Damaltı) Kilisesi buna iyi bir örnektir. Burada bulunan Fresk’de, bölgenin o dönemdeki beylerbeyi olan Basil Güyakupos, Türk kıyafetleri içinde resmedilmiş ve freskin kitabesinde Sultan II. Mesut için “çok yüksek ve çok asil bir sultan” olarak söz edilmektedir.          1470 yılında Osmanlı hakimiyetine giren Güzelyurt, bir müddet için Eratna ve Karaman beyliklerinin de toprağı olmuş, yine bu sıralarda Moğol akınlarına uğramıştır.        

Osmanlı döneminde, Güzelyurt’taki hristiyan nüfus, Lozan antlaşmasına kadar, daima Selçuklular döneminde buraya yerleştirilen müslüman nüfustan fazla olmuştur. 1815 yılında yapılmış bir nüfus sayımında hristiyanların oturduğu 300 hane ve 100’den fazla kilise olduğu tespit edilmiştir. Buna karşılık, Müslümanlara ait üç cami vardır. Bu haliyle Güzelyurt, çok eskiden beri gelmekte olan ve kültürel geleneklerini sürdüren bir Rum köyüdür.

XIX. yy.’da hristiyanlar, Selçuklu döneminde daha önce bir takım ayrıcalıklara sahip olmaları ve Osmanlı zamanında kapitülasyonlardan yararlanmaları, ayrıca askere gitmemeleri sebebiyle ekonomik üstünlüğü ellerinde bulunduruyorlardı. Güzelyurt’taki Rumlar’ın büyük çoğunluğu arazinin verimsiz olması sebebiyle büyük şehirlerde iş yapmışlar ve çok zengin olmuşlardır. Bu gelirlerin memlekete aktarılması neticesinde, önemli bir dini merkez olan Güzelyurt bölge ticaretini elinde tutar hale gelmiştir.   1924 Mübadelesinden kısa bir süre önce, kilise  Osmanlı Devletinden aldığı özel izinle para bastırdı. Kilisenin kontrolü ve garantisi altında 1 kuruş, ve 10 para olarak tedavüle çıkan bu paranın üzerinde Aziz Gregorius’un resmi bulunuyor; Rumların yanısıra Türkler de kullanıyorlardı. Mübadele ile Yunanistan’a giren Rumlar, Kavala yakınlarında “Nea Kalvari” adıyla yeni bir köy kurmuşlar ve Güzelyurt’taki kilisenin aynısını oraya inşa ederek, buradan götürdükleri kutsal eşyaların teşhir edildiği bir müze kurmuşlardır. Bugün, göç edenler ve hala hayatta kalanlarla onların çocuk ve torunları Güzelyurt’u ziyarete gelmekte ve bir bayram havasıyla karşılanmaktadır. Rumların göç etmesiyle birlikte Yunanistan’dan gelen Türk göçmenlerde Rumlardan kalan evlere yerleştirilmiştir. 

Güzelyurt ve civarı günümüzde çok iyi tanınan Kapadokya bölgesinin tüm özelliklerini üzerinde toplar. Manastır Vadisi, iki taraflı yüksek kayaların arasında olan su ve söğüt ağaçları, ayrıca pek çok kiliseler Ihlara Vadisi Analipsis tepesi civarındaki “Peri bacaları,Göreme, Zelve gibi Kapadokya bölgesi yüzey şekillerine iyi bir örnektir.        

Jeolojik açıdan volkanik bir yapıya sahip olan Güzelyurt’da pek çok mesire yeri olabilecek olan ve güzel görüntülü yerler mevcuttur. İnşaa edilen gölet yöreye ayrı bir güzellik vermiştir.        

Hasandağı eteklerinde kurulmuş bulunan Güzelyurt, klimatizm yönünden önemlidir. Deniz seviyesinden 1485 m. yüksekliktedir. Burada tam bir yayla havası hüküm sürer. Bu haliyle bölge, ileride yapılacak kış turizmi için bir konaklama merkezi de olabilecek niteliktedir.        

İklim şartları Güzelyurt’ta pek çok değişik bitkinin gelişmesi için iyi bir ortam sağlar. İlkbaharla birlikte başlayan renk cümbüşü Ağustos ayına kadar devam eder. Sonbaharda ise ilçe kavaklık ve söğütlüklerin yanı sıra çeşitli meyve ağaçları ve üzüm bağlarının sararması ile bambaşka bir renge bürünür.  

KONAKLAMA TESİSLERİ: 

TESİSİN ADI:         TEL. NO:                   ODA SAYISI:         YATAK SAYISI

-Karballa Oteli (S)       451 21 03                                 16                           72

- Karvalli Oteli*           451 27 36                                 19                          45

-Family Pansiyon         453 70 98                                   7                          25

-Anatolia Pansiyon      453 71 28                                  14                          40

-Belediye Pansiyon      453 76 76                                   6                          20

-Akar Pansiyon           453 71 18                                   4                          13

-Gelveri Pansiyon        453 20 32                                   9                          12

-Bişkinler Pansiyon      453 70 77                                  14                         40

-Piri Pansiyon             454 51 14                                   8                          16

-Çatlak Pansiyon        454 50 65                          19                   45

-Halil's Pansiyon    451 27 07                           5                    12

-Gün Alp Pansiyon 451 20 76                           5                    13

-Aslanlı Pansiyon   451 27 26                           4                     8

            Bankalar:

T.C. Ziraat Bankası vardır. 

Lokantalar:

-Vadi Restaurant                    Tel: 453 70 84              Ihlara

-Arslan Restaurant                  Tel: 457 30 33              Belisırma

-Anatolia Restaurant               Tel: 457 30 40              Belisırma

-Belisırma Restaurant              Tel: 457 30 57              Belisırma

-Çatlak Restaurant                  Tel:  454 50 65             Selime

-Gelveri  Restaurant                Tel: 451 27 71              Güzelyurt

-Kalvari Döner Salonu              Tel: 451 28 51             Güzelyurt

-Güzelyurt Pide Salonu             Tel: 451 23 97             Güzelyurt

 Eczaneler:

-Güzelyurt Eczanesi            Tel:  451 26 76             Güzelyurt

-Ihlara Eczanesi                 Tel:  453 75 41             Ihlara                                   

Sağlık Ocakları:

İlçe merkezi ile Ihlara, Ilısu ve Selime kasabalarında bulunmaktadır. 

Önemli Telefonlar:

Kaymakamlık:                                                451 21 49

Emniyet:                                                       451 22 68

Jandarma:                                                    4512258

 Belediye:                                                     451 20 19

Sağlık Ocağı:                                                 451 20 09

Devlet hastanesi:                                           451 24 44

) İLÇENİN TARİHÇESİ    

Gülağaç İlçesinin Cumhuriyet tarihinden öncesi tarihinin araştırılması için, ayrıntılı bir tarih çalışması yapılmamış olmakla birlikte, bu güne kadar elde edilen tarihi ve arkeolojik bilgiler ışığında, çok azda olsa, bazı gelişmeler kaydedilebilmiştir.     İlçemize bağlı Gülpınar kasabası, Demirci kasabası ve Saratlı kasabası civarında bulunan tarihi kalıntılar, İlçemizin tarihinin Milattan öncesine kadar uzandığını göstermektedir.     Aksaray civarı Osmanlının son zamanında, Niğde Vilayet sancağına bağlı iken 1920 yılında tekrar müstakil sancak olmuştur. 1924 yılında vilayetler kurulurken de adı Aksaray vilayeti olarak değişen ilimiz,1933 yılında vilayetlikten alınarak Niğde iline bağlı bir ilçe haline getirilince, İlçemiz Gülağaç’da bu ilçeye bağlı bir köy durumunda idi 1957 yılında kasaba olan, İlçemizin o zamanki adı AĞAÇLI kasabasıdır. İlimiz Aksaray 15/06/1989 tarih ve 3578 sayılı yasa ile İl statüsüne kavuşunca Ağaçlı kasabası da aynı tarihte ilçe olan Güzelyurt’a bağlanmıştır.     İlçemiz Gülağaç 09/05/1990 tarih ve 3644 sayılı yasa ile merkezi Ağaçlı kasabası adı Gülağaç olarak değiştirilerek İlçe statüsüne kavuşmuştur. Başlangıçta İlçemize bağlı 3 kasaba ve 8 köy bulunmakta iken 1996 yılında Niğde ilinden ayrılıp İlçemize bağlanan Sofular ve Bekarlar Kasabaları ile Kasaba sayısı 5‘e çıkmıştır.      

II) İLÇENİN COĞRAFYASI      

 A) COĞRAFİ KONUM    

Gülağaç İlçesi, İç Anadolu bölgesinin orta kesiminde Kızılırmak'ın güneyinde bulunan plato üzerinde bulunmaktadır. Rakım’ı 1.175 m.dir. Kuzey ve Batısında İlimiz Aksaray, Doğusunda Nevşehir İline Bağlı Derinkuyu ve Kuzey doğusunda Acıgöl İlçeleri ve Güneyinde Aksaray’a bağlı Güzelyurt İlçeleri ile komşudur.       

B) YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ    

Gülağaç İlçesinin, yüzey şekilleri bakımından II. Jeolojik zamanda teşekkül etmiş yöre yanar dağlarının (Hasan Dağı) kızgın küllerinin soğuması sonucunda oluşan yumuşak kayalardan meydana gelen ufak dağlar ile bunlar arasında serpilmiş ovalardan oluştuğu görülmektedir. En önemli yükseltisi Bekarlar kasabası yakınlarındaki 1712 m. İle Nenezi dağıdır.         

C) İKLİM ÖZELLİKLERİ     

Yapılan çeşitli iklim tasniflerine göre, Gülağaç İlçesi orta iklimler kuşağında olup, soğuk yarı kara iklim tipine sahiptir. Yazlar sıcak ve kurak kışlar soğuk ve az yağışlı, kış aylarında genellikle kar şeklindedir.          

D) BİTKİ ÖRTÜSÜ     

İlçe geneli, bozkır dediğimiz ilkbaharda yeşeren yazın kuruyan otsu bitkilerle kaplı olup, akarsu çevrelerinde zamana göre yöre iklimine uygun ekonomik değeri olmayan söğüt, kavak ve çeşitli meyve ağaçları ve çalı tipi küçük ağaçlar yetişmektedir.     İlçe arazisi içerisinde doğup Mamasun barajına dökülen karasu çayı adında akarsu olup, düzensiz debiye sahip yazları genelde kuruyan küçük dereler bulunmaktadır. Ayrıca; İlçemizin  doğusundan geçen  karasu çayına karışan  akarsu boyunca  bir adet  doğal gölet vardır.      

III) ULAŞIM VE ALTYAPI DURUMU      

İlçemiz Aksaray İline 38 km. uzaklıktadır. Ulaşım, asfalt yol ile sağlanmaktadır. Gülpınar, Demirci kasabası, Kızılkaya Köyü, Doğantarla kasabası ile Güzelyurttan gelen karayolları ağındaki yola karışıp, Nevşehir yoluna bağlanır. Bu yoldan başka Gülağaç, Gülpınar kasabası ve Camiliören köyü Nevşehir- Aksaray asfaltı ile de Aksaray'a ulaşan  asfalt bir yol mevcuttur.     İlçemizin, komşu İlçe Güzelyurt 'a  uzaklığı 20 km. olup, yolun tamamı ve Düğüz köyü haricindeki yerlere olan ulaşım asfalt  yol ile sağlanmaktadır.     İlçemizin Düğüz köyü ile ulaşımını sağlayan yol stabilize halindedir. 

Kasaba ve Köylerin  Gülağaç İlçesine Uzaklığı (km)           

Demirci  Kasabası                    5   

Gülpınar Kasabası               2   

Saratlı  Kasabası                13   

Bekarlar Kasabası              5   

Sofular Kasabası                7    

Akmezar   Köyü                 10   

Camiliören   Köyü             10   

Çatalsu       Köyü                15   

Delihebil    Köyü                 15   

Düğüz        Köyü                   9   

 Pınarbaşı  Köyü                   14   

Kızılkaya  Köyü                    12   

Süleymanhüyüğü  Köyü    15    

İlçemiz Kasaba ve Köylerinde elektriksiz ve telefonsuz yerleşim birimi bulunmamaktadır. Elektrik Ulusal enerji hattından temin edilmektedir. Yine İlçemizin Belde ve Köylerinde suyu olmayan yerleşim birimi de yoktur. İlçe merkezinde çoğu aileler belediyenin su şebekesinden içme ve sulama sularını  temin etmektedirler. İlçe merkezi ile bağlı birimlerinde kanalizasyon şebekesi mevcut değildir.      

IV) İLÇENİN İDARİ YAPILANMASI    

İlçemiz Mülki ve İdari teşkilatlanmasına Ağustos 1991 yılında başlamış olup, İlçemizde Kaymakamlık Yazı İşleri Müdürlüğü, Özel İdare Müdürlüğü, Malmüdürlüğü, İlçe Emniyet Amirliği, İlçe Jandarma Komutanlığı, İlçe Tarım Müdürlüğü, Milli Eğitim Müdürlüğü, Sağlık Grup Başkanlığı, Müftülük,  Posta İşletme Merkez Müdürlüğü, Tedaş Şefliği, Ziraat Bankası Şube Müdürlüğü, Tarım ve Kredi Kooperatifi, faaliyetlerini sürdürmektedirler. İlçemize merkez belediyesi ile birlikte 6 Belediye Başkanlığı 8 Köy Muhtarlığı bağlı bulunmaktadır. Kasaba ve köylerine bağlı mezra (yayla) bulunmamaktadır.        

SOSYAL DURUM 

A)     KONUT DURUMU    

İlçemiz ve bağlı Kasaba ve köylerinde yerleşim alanlarında genellikle tek katlı taş ve bazen de iki ve üç katlı yapılar kullanılmaktadır. Ancak son yıllarda ve özellikle İlçe olduktan sonra, çok katlı betonarme binalar yapılmaktadır. Bunun yanında Devlet-Belediye-Vatandaş katkılarıyla yapılan ve halen Resmi dairelerin kullandığı binalarda betonarme olarak yapılmıştır. Binaların bazılarının alt katları, dükkân, depo ve garaj olara da değerlendirilmektedir. Binalar genellikle sobalı olup, yeni yeni kaloriferli binalarda yapılmaktadır. Konut sorunu çok az seviyededir. İlçe ve kasaba merkezlerinde Belediye İmar Planı yapılmış olup, binalar ruhsatlı olarak yaptırılmaktadır.    

B) SOSYAL YAŞANTI    

İlçe Merkezi ile kasaba ve köyleri arasındaki ilişkiler gayet iyidir. Halk gelenek ve göreneklerine oldukça bağlıdır. Düğün merasimleri ile dini ve milli bayram kutlamaları bir hayli görkemlidir. Ananevi, düğün yemekleri verilir, kına gecesi gelin alma merasimleri düzenlenir. Düğün sahibine komşuları da maddi ve manevi katkılarda bulunurlar.  Misafirler en güzel şekilde ağırlanırlar.      İlçe Merkezinde 1 adet yerel radyo mevcut olup, 30 km. çapında bir alana yayın yapmaktadır. TV yayınları normal olarak izlenmektedir. İlçe merkezi ile Saratlı kasabasında Halk Kütüphanesi mevcut olup, genelde öğrenciler yararlanmaktadır. Halkın okuma alışkanlığı yoktur. Sportif faaliyet olarak ara sıra amatör takımlar arasında müsabakalar düzenlenmektedir.      

C) İŞ VE ÇALIŞMA HAYATI    

İlçe halkı genellikle tarım ve tarıma dayalı işlerle uğraşmaktadır. Tarımsal ürünler olarak Pancar, Patates, Buğday, Arpa, vb. ürünler yetiştirilmektedir. Bu alanda,  İlçe halkı erkek kadın ayrımı olmaksızın birlikte iş hayatına katılmaktadırlar.     İlçe halkı Tarımsal çalışmaların yanında Ticaret ile de uğraşmaktadırlar.     İlçe genelinde işsizlik oranı oldukça yüksektir. Bunun nedeni de ticaret, hizmet, sanayi ve inşaat sektörünün çok az gelişmesindendir. Bu nedenle İlçe halkının çalışabilir kişilerinin birçoğu başta Aksaray olmak üzere, yurdumuzun büyük kentlerine gitmekte, bir kısmı da yabancı ülkelere gitmektedir.     İlçemiz çalışma ve iş hayatında Tarımın önemi büyüktür. Bu amaçla İlçemizde Teşkilatı bulunan Tarım ve Köy işleri Bakanlığı Teşkilatı ile Merkez İlçe ve Demirci, Gülpınar kasabalarında birer adet Tarım Kredi Kooperatifi, İlçemiz halkına hizmet vermektedir. Bunlar Tarım ve Hayvancılığın gelişmesi ve üretimin artması işsizliğin düşürülmesi için gerekli çalışmaları yapmaktadırlar. İlçe halkı aynı zamanda başta T.C. Ziraat Bankası olmak üzere banklardan da Tarım ve Hayvancılık ile diğer sektörlerde iş kurmak üzere Krediler alabilmektedirler. İlçe genelinde %20 oranında yurtdışında çalışan bulunmaktadır. Bunların ilçemiz ekonomisine katkısı oldukça büyük olup, yılın belirli aylarında yaptırdıkları ev ve işyerlerinin inşaatında, İlçemizdeki işsizliğin azalmasına katkıda bulunmaktadır.       

VI)  İLÇENİN TARİHİ VE KÜLTÜREL ZENGİNLİKLERİ    

İlçemizin önemli turistik yerleri mevcut olup ancak bunlar yeterli tanıtım yapılamadığı için turizm ekonomisine kazandırılamamıştır. İlçe merkezinde; Kültepesi höyüğü, bağlı Saratlı kasabasında tüf kaya oyma 2 ve 3 katlı yeraltı şehri, Kızılkaya köyünde, Aşıklı ve Musular, Akmezar köyünde Deştin, Çatalsu köyünde Güvercin Kayası, Delihebil Köyünde Yoncalı Höyüğü, Pınarbaşı Köyünde Geyral Höyüğü ve Yer altı şehri ve Bekarlar kasabasında Bekar Sultan Türbesi önemli turistik ve tarihi eserlerdir. Saratlı kasabasında bulunan yeraltı şehri çok az bir yerli ve yabancı turist gezmekte olup, burada ve İlçemizin diğer bağlı birimlerinde turistik otel ve pansiyon bulunmamaktadır. Belediye tarafından her yıl düzenlenmekte olan “Saratlı Kültür ve Sanat Festivali” yerli turizme çok az katkıda bulunmaktadır. Bununda önemli bir ekonomik değeri olmayıp, farklı yöre insanlarının kaynaşmasına ve dostluğun geliştirilmesine katkıda bulunmaktadır.      

VII) İLÇENİN EĞİTİM DURUMU      

 A) NÜFUSUN OKUR-YAZARLIK VERİLERİ       

İlçemiz de okuma yazma oranı  %95’dir.  Okuma yazma bilmeyenler için İlçemiz Halk Eğitim Merkezi köy ve kasabalarda kurslar düzenlemektedir. Erkeklerin okuma yazma oranı kadınlardan daha fazladır. İlçemizde en çok ilkokul ve ortaokul mezunu bulunmakta, Lise ve Yüksekokul mezunu ise daha azdır.    

B) OKUL-ÖĞRENCİ VERİLERİ (2006 YILI)    

İlçemiz merkezinde 1, Gülpınar ve Saratlı kasabalarında da birer tane olmak üzere toplam 3 adet Çok Proğramlı Lise Demirci kasabasında da 1 adet genel lise, merkez ve bağlı birimlerinde toplam 21 Adet İlköğretim okulu bulunmaktadır.      23 Şubede; 292 erkek, 167 kız olmak üzere toplam 459 öğrenci Liselerde, 170 şubede 2.096 erkek, 2.046 kız öğrenci olmak üzere toplam 4.142 öğrenci İlköğretimde eğitim ve öğretim görmektedir. İlköğretim ve Lise düzeyinde eğitim ve öğretim gören öğrenci toplamı 4.601 dir.     İlçemiz köylerinde II.kademesi bulunmayan Çatalsu, Delihebil, Pınarbaşı, Düğüz ve Süleymanhöyüğü köylerinin II. kademeleri ile Aksaray merkeze bağlı Yalman, Cağıl, ve Bozcatepe köyü II. Kademe öğrencileri 2005-2006 eğitim öğretim döneminde taşıma merkezi olan Saratlı, Camiliören, Akmezar ve Gülpanır N.Kemal İÖO’na taşınmaktadır.     Çatılsu, Düğüz, Delihebil, Pınarbaşı ve Süleymanhöyüğü köylerinde Birleştirilmiş Sınıflı İlköğretim okulu bulunmaktadır 2.kademesi olmadığından taşımalı sistemle 2. kademedeki toplam 91 öğrencinin eğitim ve öğretimleri taşımalı sistemle sağlanmaktadır. Diğer kasaba ve köylerin hepsinde birer tane I.ve II. kademesi bulunan İlköğretim Okulu mevcuttur.      

VIII) İLÇENİN EKONOMİK YAPISI      

A) GENEL EKONOMİK YAPI    

İlçemizde, Ekonomi genelde eskiden olduğu gibi yine tarım ve hayvancılık ile inşaat işçiligi ve yurtdışında çalışanların İlçemize kazandırdığı dövize dayanmaktadır.       İlçe Merkezinde 1,  Demirci kasabasında 1 ve Gülpınar kasabasında da 1 adet olmak üzere toplam 3 adet Tarım Kredi Kooperatifi bulunmaktadır.  Bu Kooperatifler, İlçemiz çiftçilerinin Gübre, Tarım alet ve araçlarının yanısıra tohumluklarını temin etmekte, gerekirse çiftçileri düşük faizli   kredi ile de desteklemektedir. İlçemizde T.C. Ziraat Bankasının şubesi bulunmaktadır.     

B) SEKTÖREL DEĞERLENDİRME    

1) TARIM VE HAYVANCILIK    

İlçemizde en fazla; Buğday, Arpa, Nohut, Fasulye, Patates ve Şeker Pancarı yetiştirilmektedir. Diğer bitkilerin ise ekonomik değeri olmayıp daha çok halkın kendi ihtiyaçlarını karşılayacak miktarda yetiştirilmektedir. Tarımda dekar başına alınan ürün miktarı düşüktür. Son zamanlarda alınan tedbirler ve gübreleme gibi çalışmalarla bu miktar yükselmektedir.     İlçemizde Hayvancılıkta yapılmakta olup, genellikle kendi et ve süt ihtiyaçlarını temin etmek için küçükbaş hayvan yetiştirilmekle beraber az miktarda ticari amaçla büyükbaş hayvan yetiştirilmektedir. Bunlardan elde edilen süt, peynir fabrikalarına satılmaktadır. Ancak bununda fazla bir ekonomik değeri yoktur.      Gülağaç İlçesinin yüzölçümü 529.170 dekar olup,  bunun 303.539 dekarı tarım arazisidir. Tarım arazilerinin 271.219 dekarı kıraç, 32.320 dekarlık kısmı sulu tarım arazisidir. Sulu tarım her geçen gün daha da önem kazanmaktadır. Şahıslar kendi imkânlarıyla tarlalarının başlarına sondaj vurdurmak suretiyle kıraç olan tarım arazilerini sulu tarım arazisine çevirmektedir. Sulu Tarımda üründeki verim artışı %100 oranını bulmuştur. Ayrıca bölgemizde kıraç tarım arazilerinde Nadas uygulaması söz konusu iken, sulu tarıma yönelme neticesinde nadas alanlarında azalma olmuştur. Halkın daha önceden birkaç ürün ektiği halde, sulu tarımın önemini kavramasından sonra ürün çeşidi artmıştır. Sulama neticesinde hayvancılığın gelişmesine etki etmesi halkın hayvan yemi çeşitlerine ilgi duymasına neden olmuştur.     İlçemizde sulama amacı ile yapılan beton kanalın uzunluğu tahminen 37. 000. m. Toprak kanalın uzunluğu ise 130.000. m.'yi bulmaktadır. Bu kanallar ana kanal ile tali kanallardan teşekkül etmiştir. İlçemizde toprak kanalla yapılan sulama nedeniyle su kaybı oranı oldukça yüksek olup buda sulu tarımı zorlaştırmaktadır.    

2) SANAYİ    

İlçemizde Sanayi fazla gelişmemiştir. Bunun nedeni ise İlçe dahilinde fabrika, İnşaat, Tabii Madenler bulunmamasındandır. Az sayıdaki işyerinde oto tamiri, bakımı yapılmaktadır.  Bu alanda faaliyet gösteren  30' a  yakın  atölye İlçe merkezi ve kasabalarında  bulunmaktadır.     

3) HİZMETLER     

İlçemizde hizmet sektörü fazla gelişmemiş olup, az sayıdaki Taşıma şirketleri sadece yolcu taşıma hizmeti vermektedir. Buda İlçe merkezinden İl merkezine yapılmaktadır. İlçemizde turist çekecek önemli bir tarihi ve turizm potansiyeli olmasına rağmen tanıtım yetersizliği nedeniyle yerli ve yabancı turist gelmediği için otel, pansiyon gibi hizmet sektörü gelişmemiştir. Bu nedenle de önemli bir turizm geliri yoktur.    

 IX İLÇENİN NÜFUS YAPISI    

 A) GENEL NÜFUS BİLGİLERİ   

1) İLÇE NÜFUSU, KÖY-KASABA NÜFUS BİLGİLERİ    

İlçenin genel nüfusu, 2000 yılında yapılan genel nüfus  sayımına  göre 26.874 dür.                

Merkez İlçe Nüfusu      :4.672                 

 Gülpınar Kasabası      :4.454             

Demirci   Kasabası    :3.889             

Saratılı    Kasabası    :2.742             

Bekarlar Kasabası     :2.763             

Sofular   Kasabası     :2.691      

Köylerin Nüfusu    

 Camiliören                     :1.598   

Kızılkaya                        :1.758   

Akmeza                         :   861   

Süleymanhüyüğü        :   332   

Düğüz                             :   299   

Pınarbaşı                       :   255   

 Delihebil                        :   247   

Çatalsu                          :   313    

2) NÜFUS YAPISI BİLGİLERİ (ERKEK-KADIN NÜFUS ORANLARI)                                                                               

Toplam Nüfusa Oranı (%)    

                         Toplam        Erkek           Kadın          Erkek Oranı     Kadın Oranı

Gülağaç                   : 4.672           2.226           2.446           47,65           52,35 

Gülpınar                   :4.454           2.191           2.263           49,19           50,81

Demirci                   :3.889            1 .923           1.966           49,45           50,55 

Saratılı                    :2.742            1.384           1.358           50,47           49,53

Bekarlar                   :2.763          1.333           1.430           48,24           51,76

Sofular                     :2.691          1.256           1.435           46,67           53,33           TOPLAM                  21.211          10.313      10.898          48,62             51,38 

Camiliören                 :1.598          765              833              47,87           52,13

Kızılkaya                    :1.758          869              889              49,43           50,57

Akmezar                    :   861          385              476              44,72           55,28

Süleymanhüyüğü     :   332          150              182              45,18           54,82

Düğüz                          :   299          139              160              46,48           53,52

Pınarbaşı                    :   255          128              127              50,20           49,80

Delihebil                     :   247          117              130              47,37           52,63

Çatalsu                       :   313          151              162              48,24           51,76           TOPLAM                     :  5.663          2.704      2.959          47,75             52,25 

GENEL TOPLAMI    :  26.874    13.017         13.857       48,44          51,56

Bankaları:

T.C Zıraat Bankası                                            Tel:431 21 94

Lokantalar:

Merkez Lokantası                                              Tel:431 24 21

Zümrüt Lokantası                                               Tel:431 20 59

 Eczaneler:

Toprak Eczanesi Adnan Toprak                         Tel:431 21 55

Feza Eczanesi Feza Kızıltan                                 Tel:431 25 57

Sağlık Ocakları:

Merkez Sağ. Ocağı                                            Tel:431 20 30

Demirci Sağ. Ocağı                                            Tel:436 20 43

Gülpınar Sağ. Ocağı                                          Tel:434 23 37

Saratlı Sağ. Ocağı                                              Tel:433 42 89

Bekarlar Sağ. Ocağı                                           Tel:438 84 86

Sofular Sağ. Ocağı                                            Tel:438 80 08

Camiliören Sağ. Ocağı                                         Tel:437 50 43

ESKİL İLÇESİ

Eski kaynaklarda daha ziyade ESKİL il olarak geçen Eskil’in ilk kurulduğu  yer bugün GAVUR ÖREN olarak bilinen ve Tuz gölünün yakınında bulunan mevkiidir. Anadolu’da Selçuklu hakimiyeti ile birlikte Sultan II. Kılıçarslan tarafından Eskil ve çevresine Türk boyları yerleştirilerek, bölge Türkleştirilmiştir. Selçuklular zamanında Eskil Karaman vilayetine bağlanmıştır. Eskil’de eski tarihi kalıntılara rastlanılmaktadır. Ortakuyu, Köşk, Çukuryurt, Hacıeyvatlı (höyüklü), Mutlu, Culfa, Sarsak, Tosun yaylalarında höyükler mevcut olup, buralardan mimari eser döküntüleri, insan, ilah ve ilahe heykelleri kalıntıları çıkmaktadır. Bizanslılardan kalma tiyatro yeri kalıntıları günümüzde mevcuttur. Bağdat yolu olarak bilinen tarihi yolun taş döşeli kısımlarına bayram düğün mevkiinde rastlanmaktadır. Eşmekaya kasabamızın “Erdoğdu” mevkiinde eskiden insanların yaşadıklarına dair belirtiler bulunan yeraltı şehir harabeleri bulunmaktadır.

       Eşmekaya kasabasındaki göletlerde Melimetbeyli mevkiindeki sazlıklardan her türlü yaban kazı,ördek, bıldırcın, keklik ve diğer av hayvanları bulmak mümkündür.

       Eskil, Tuz gölünün güneyinde Aksaray iline 67 km. Konya iline 115 km. uzaklıkta düz bir ova üzerinde kurulmuştur. Yüzölçümü 1601 km2, nüfusu 22.212’dir. Eskil halkı genelde çifçilikle uğraşmakta olup, Buğday, arpa ve şekerpancarı yetiştirmektedir.

AĞAÇÖREN İLÇESİ

M.Ö. III ve VI y.y.’da Hititler zamanında yerleşim alanı olarak kullanılmış, daha sonra Bizanslılar zamanında Kapadokya sınırları içerisinde kalmıştır. Bu zamana ait belgeler ilçe sınırları içinde kalan Taşkale ve Kilise mevkilerinde ki kalıntılardan anlaşılmaktadır.

       Türklerin Anadolu’ ya girmesiyle beraber bu bölgeye Oğuzların, Peçenek koluna mensup Türkmenler XII y.y. itibaren yerleşmeye başlamışlar, Anadolu Selçuklularına bağlı olarak kalmışlardır. Bu devletin yıkılmasıyla bölgeye bir ara Karamanoğulları hakim olmuş, daha sonra da Kadı Burhanettin Bey hakim olmuştur.

       Bölgeye Osmanlı devleti XV. y.y. da Fatih döneminde hakim olmuş ve dönem içerisinde ismi PANLI olarak geçmiştir. Osmanlı Devletinin yıkılmasından sonra işgale uğrayan Anadolunun çeşitli yerlerinden göçmen akını oluşmuştur.

       İlçe 1961 yılına kadar PANLI ismi ile anılmış  daha sonra AĞAÇÖREN olarak Şereflikoçhisara bağlı iken 1989 yılında Aksaray iline bağlanmıştır.

       Ağaçören ilçesi İç Anadolu bölgesinin orta, kızılırmak bölümünün güney doğusunda yer alır. İlçenin yüzölçümü 318.000m², rakımı 1100 m’dir, nüfusu son sayıma göre 5.132’dir. İlçe bir plato görünümünde olup doğu yakası Hasandağının volkan tüfleri ile kaplı olup, genelde yapısı tozlu ve çoraktır.Hakim bitki örtüsü bozkır bitki örtüsüdür. Ağaç türü bitkiler küçük akarsu boylarında yetişen söğüt, kavak ve iğde ağaçlarıdır. İlçenin belli başlı tek akarsuyu peçeneközü çayıdır, tuz gölüne yakın olmasından dolayı gölün buharlı ve tuzlu havasından etkilenmektedir. Halk genelde tarımla uğraşmaktadır: uğday, arpa, nohut, fasulye, şeker pancarı yetiştirmektedir.

Konaklama Tesisleri:

          -Kılıç Petrol ve Konaklama Tesisleri -  E-90 Karayolu üzeri Ağaçören

 Tel: 2252002.

-Belediye Sosyal Tesisleri -  Zafer Mah. Manas Parkı (Belediye)Ağaçören.

Lokantalar:

-Aspava Pide ve Kebap Salonu -  Atatürk Bulvarı Ağaçören Tel: 331 21 05

-Akpınar Pide ve Kebap Salonu - Ankara Cad. Ağaçören Tel: 331 21 73

-Çiçek Lokantası -  P.T.T. Caddesi Tel: 331 22 74

-Merkez Lokantası -  P.T.T. Caddesi Ağaçören     Tel:331 31 05

TELEFONLAR

         Merkez Sağlık ocağı                         Tel:331 20 42

Kaymakamlık                             Tel:331 34 00

Belediye Başkanlığı                         Tel:331 20 05

Jandarma Komutanlığı                    Tel:331 27 06

Emniyet Amirliği                               Tel:331 24 42

Cumhuriyet Savcılığı                        Tel:331 24 83

Halk Eğitim Müdürlüğü                     Tel:331 24 03

Milli Eğitim Müdürlüğü                      Tel:331 24 04